السجده

بسم الله الرحمن الرحيم

 

 

خداوند متعال چهار کلمه را به فضايل بزرگ، و صفات با شکوه اختصاص داده است که دلالت آشکار به عظمت و بلندي منزلت آنها نسبت به ساير کلمات مي کند اين چهار کلمه عبارت اند از (سبحان الله، والحمدلله ولا إله إلا الله، والله أكبر).

 

درمورد فضليت اين کلمات رواياتي زيادي وارد شده است که همه دلالت به شأن ومرتبة عالي آنها در نزد خداوند مي کند و هرکسي اين کلمات را روزانه بخواند, از پاداش بي شمار و ثمرات نيک دنيوي و اخروي برخوردار خواهد شد.

 

رواياتي را که در اينجا گنجانيده ام بخشي از کتاب (فقه الأدعية والأذكار) ميباشد و مناسب ديدم تا آنها را يکجا نمايم, چنانکه بعضي از برادران معزز از من خواستند اين روايات را بشکل رسالة کوچکي در آورم تا در دسترس همگان قرار گرفته و برادران و خواهران مسلمان ما از ثواب و پاداش آن مستفيد گردند.

 

برادران و خواهران مسلمان! فضايل و پاداش اين کلمات چهار گانه را با توجه و دقت بخوانيد, تا شايد عزمها و همت ها را به حرکت درآورده بکار اندازد و راسخ گرداند. اميدواريم با توفيق خداوند بتوانيم اين کلمات عظيم شأن را ورد زبان خود ساخته بر آن مداومت و محافظت نمائيم. خداوند همة مان را به عمل نيك توفيق عطا فرمايد.

 

حالا رواياتي كه در مورد  اين كلمات چهار گانه  ذكر شده  است خدمت تان عرض ميداريم.

 

 1ـ اين چهاركلمه از محبوبترين سخنان در نزد خداوند است، امام مسلم از سمره بن جندب رضي الله عنه نقل مي كند كه رسو ل الله صلي الله عليه وسلم فرمودند: «محبوبترين سخن در نزد خداوند متعال چهار كلمه است، به هريكي از آنها آغاز كني، باكي ندارد: «سبحان الله، والحمد لله، ولا اله إلاّ الله، والله اكبر» (1).

 

ابوداود طيالسي اين چهاركلمه را در مسندش به اين لفظ نقل كرده است: (چهاركلمه است كه از پاکيزه ترين سخنان و از قران است به هر يكي از آنها آغاز كني باكي ندارد: (سبحان الله، والحمد لله، ولا اله إلاّ الله،  والله اكبر)(2).

 

 2- اين چهاركلمه در نزد رسول الله  صلي الله عليه وسلم  از آنچکه آفتاب برآن طلوع نموده محبوبتر ميباشد- يعني بهتر و محبوبتر از همه دنيا و دار وندارش- چنانكه امام مسلم از ابوهريره رضي الله عنه نقل مي كند كه رسول خدا صلي الله عليه وسلم فرمودند: (يقيناً گفتن: )سبحان الله، والحمد لله، ولا اله إلاّ الله، والله اكبر( در نزد من از آنچه كه آفتاب بر آن طلوع نموده محبوبتر است)(3) .

 

 3ـ و از فضايل چهار كلمه آنچه در مسند امام احمد و شعب الإيمان بيهقي با اسناد جيد از عاصم بن بهدلة، از ابي صالح از ام هاني بنت ابي طالب روايت شده كه فرمود: روزي رسول الله صلي الله عليه وسلم بر من گذشت به ايشان گفتم: من كهن سال وضعيف شده ام پس مرا به عملي امر نمائيد تا آنرا نشسته انجام دهم. پيغمبر صلي الله عليه وسلم فرمودند: (صدبار سبحان الله بگو، مانند اينست كه صد برده از اولاد اسماعيل عليه السلام را آزاد كرده باشي، و صد بار الحمدلله بگو، مانند اينست كه صد اسپ زين و لگام شده را در را خدا (جهاد) فرستاده باشي، و صدبار الله اكبر بگو، برابر است با صد شتر قلاده شده اي كه ـ براي قرباني سوق داده شده ـ و قبول شده در نزد خداوند باشد. و صد بار ـ لا اله إلاّ الله بگو: ميان آسمان و زمين را پر ميكند و هيچ كسي در آن روز نمي تواند عملي به اين برزگي انجام داده تا بسوي آسمان بلند شود، مگر اينكه مانند خودت انجام دهد))( 4).

 

منذري مي فرمايد: امام احمد با اسناد حسن آنرا نقل كرده است(5)، و علامه الباني رحمت الله عليه سند آنرا حسن گفته است(6).

 

 برادران و خواهران مسلمان! در اين پاداش بزرگي كه در برابر چهار كلمه داده ميشود خوب دقت كنيد، كسيكه صد بار سبحان الله بگويد مانند آزاد كردن برده گاني از اولاد اسماعيل عليه السلام است، در اينجا اولاد اسماعيل عليه السلام بطور خصوص ذكرشده است زيرا آنها از شريف ترين خانواده هاي عرب هستند.

 

وكسيكه صد بار الحمدلله بگويد مانند آنست كه صد اسپ زين ولگام شده را بخاطر حمل و نقل مجاهدين و سربازان اسلام صدقه نمو ده باشد. و كسيكه صد بار الله اكبر بگويد پاداش قرباني صد شتريكه مورد پذيرش خداوند قرار گرفته باشد, حاصل مي نمايد. و كسيكه صد بار لا اله إلاّ الله بگويد، ميان آسمان و زمين را پرميکند.

 

 4ـ چهار كلمه محوكنندة گناهان است: از عبد الله پسر عمرو بن العاص رضي الله عنهما در مسند احمد و ترمذي و مستدرك روايت شده است كه پيامبر صلي الله عليه وسلم فرمودند: (بر روي زمين مردي نيست كه بگويد: لا اله إلاّ الله، والله اكبر وسبحان الله، والحمد لله ولا حول ولا قوة إلاّ بالله مگر اينكه گناهانش نابود مي شود اگرچه اضافه از كف دريا باشد). ترمذي اين حديث را حسن گفته و حاكم آنرا صحيح گفته، ذهبي سخن وي را تائيد كرده است چنانكه امام الباني آنرا حسن گفته است (7).

 

مراد از گناهان درين حديث گناهان صغيره است، امام مسلم از ابوهريره رضي الله عنه روايت مي كند كه پيغمبر صلي الله عليه وسلم مي فرمود: نماز هاي پنجگانه و جمعه تا جمعه و رمضان تا رمضان سبب بخشش و محوگناهاني كه در ميان ميشود مي گردد، بشرطيكه از گناهان كبيره پرهيز شود) (8).

 

پس محو گناهان صغيره مقيد و مشروط به اجتناب ازگناهان كبيره است زيرا گنهان كبيره و بزرگ را جز توبه چيزديگري محو نميكند. به همين معني در حديثي كه امام ترمذي و غيره از انس بن مالك نقل كرده اند  آنحضرت صلي الله عليه وسلم بردرختيكه برگ هاي خشك داشت گذشت و با عصاي خويش آنرا تكان دادند و برگهايش بر زمين ريخت، سپس آنحضرت عليه السلام فرمودند: (گناهان بنده با گفتن: الحمد لله وسبحان الله ولا اله إلاّ الله والله اكبر چنان ميريزد طوريكه برگهاي اين درخت فروريخت) شيخ الباني اين حديث را حسن گفته است (9).

 

5ـ از فضايل چهاركلمه اينست كه آنها نهال هاي بهشت هستند.  امام ترمذي از عبد الله بن مسعود نقل مي كند كه پيغمبر خدا صلي الله عليه وسلم فرمودند: ابراهيم عليه السلام را درشب اسرا و معراج ملاقات نمودم. فرمود: اي محمد به امتت از طرف من سلام برسان وخبرشان ده كه بهشت داراي خاک و آب خوب و جايگاه فراخي است و دانه آن سبحان الله، والحمدلله ولا اله إلاّ الله والله اكبر، است(10).

 

در سند اين حديث هر چند عبدالرحمن بن اسحاق است اما دو شاهد ديگري از حديث ابو ايوب انصاري و عبد الله بن عمر رضي الله عنهم داردكه با آن قوي ميشود. مراد از كلمه قيعان در حديث اين است كه جنت فراخ، و داراي خاک نيكو است نهال هايش باگفتن اين كلمات رشد نموده جوان ميشود چنانكه نهال در زميني نرم و هموار و حاصل خيز اين دنيا بزودي مي رويد(11). ذكر اين كلمات نعمت انسان را در بهشت مي افزايد و آنرا زيب و زينت ميدهد.

 

6ـ و ازفضايل چهار كلمه: هيچكسي در نزد خداوند بهتر از مرد سالخورده اي نيست كه الله اكبر وسبحان الله ولا اله إلاّ الله والحمد لله زياد بگويد وآنرا ورد زبان خود گرداند. امام احمد و نسائي درعمل يوم و ليله باسند حسن از عبد الله بن شداد روايت مي كنند كه سه نفر از بني عذره نزد پيغمبر صلي الله عليه وسلم آمدند و به اسلام مشرف گرديدند. پيغمبر صلي الله عليه وسلم فرمودند: كدام كس آنان را با خود مي برد؟ طلحه گفت: من. آنها نزد طلحه بودند تا آنكه پيغمبر خدا صلي الله عليه وسلم لشكري را فرستاد و يكي از آنان نيز با آنها بيرون شده جام شهادت نوشيد، سپس پيغمبر خدا لشكري ديگري فرستاد و يكي از آنها نيز بيرون شده به شهادت رسيد، راوي مي گويد: سومي در بسترش وفات نمود.

 

طلحه رضي الله عنه فرمود: من هر سه آنها را درخواب ديدم كه در بهشت اند مرديکه در بسترش وفات نموده بود ديدم درپيشروي قرار دارد و آنکه در اخير شهيد شد در عقب وي است و شهيد اولي را در عقب آندو ديدم. طلحه فرمود: اين خواب مرا به شگفت آورد, سپس نزد رسول خدا صلي الله عليه وسلم آمدم و موضوع را برايشان حكايت كردم، آنحضرت عليه السلام فرموند: (چرا از اين خواب تعجب كردي، هيچكسي در نزد خداوند بهتر ازمؤمني نيست كه در اسلام ساليان دراز گذرانده الله اكبر، سبحان الله، ولا اله إلاّ الله والحمدلله زياد بگويد(12).

 

اين حديث عظيم الشأن دلالت بر فضيلت كساني مي كند كه عمر طولاني وعمل نيكو دارند و زبانشان هميشه به ذكر خداوند تر و مشغول است.

 

7ـ و از فضيلت چهار كلمه اينست كه خداوند آنها را براي بندگان خود برگزيده، پاداش و ثواب بزرگي را براي گويندة آن آماده كرده است، در مسند امام احمد و مستدرک حاكم باسند صحيح از حديث ابوهريره رضي الله عنه و ابوسعيد رضي الله عنهما روايت است كه رسول خدا صلي الله عليه وسلم فرمود: (خداوند چهار كلمه را از سخنان برگزيده است:

 

سبحان الله، والحمد لله ولا اله إلاّ الله والله اكبر، پس کسيکه سبحان الله بگويد برايش بيست نيکي نوشته مي شود واز او بيست گناه کم ميگردد. و کسيکه الله اکبر بگويد مانند آن است, و کسيکه لا اله إلاّ الله بگويد, نيز مانند آن است, و کسيکه الحمد لله رب العالمين از نزد خود بگويد برايش سي نيکي نوشته ميشود و از او سي گناه کم ميگردد) ( 13).

 

ملاحظه ميگردد، ثواب حمد گفتن (الحمدلله) که از نزد خود بنده باشد بيشتر از ديگر کلمه ها است زيرا غالباً حمد و شکر به سببي چون خوردن, نوشيدن يا بدست آوردن نعمتي صورت ميگيرد, گويا در مقابل نيکي که بنده از آن بهره مند شده است آنرا مي گويد, ولي هنگاميکه بنده ازنزد خود حمد گفتن را آغاز کند بدون اينکه چيزي وي را با آن وادار كرده باشد, ثواب بيشتري دارد.

 

8 ـ و از فضيلت چهار کلمه اينست که سپر و پناهگاهي از آتش دوزخ و در روز قيامت نجات دهنده و پيشروي گويندة خود قرار مي گيرند, حاکم در مستدرک و نسائي در عمل يوم وليله ديگران باروايت ابوهريره نقل مي کنند که پيامبر خدا صلي الله عليه وسلم فرمودند: (سپرهاي تان را بگيريد). گفتيم: اي رسول خدا آيا از دشمني تازه وارد؟ فرمودند: ( نه! بلکه در مقابل دوزخ, بگوئيد: سبحان الله ، والحمدلله ولا  اله إلاّ الله والله اكبر, زيرا اين کلمات در روز قيامت نجات دهنده و پيشروي گوينده اش مي آيند, و همانا اين کلمات کارهاي شايسته اي است که ثمره و ثواب آنها باقي و جاودانه است)) حاکم فرمود: اين حديث صحيح و با شرط مسلم است ليکن آنرا درج نکرده است و ذهبي باحاکم موافق است و امام الباني آنرا صحيح گفته است(14).

 

اين حديث نه تنها مشتمل بر اوصافي که در مورد اين کلمات ذکر گرديد است بلکه آنها اعمال نيک و پاداش و ثمرة ماندگار و جاودانه است. خداوند ميفرمايد )وَالْبَاقِيَاتُ الصَّالِحَاتُ خَيْرٌ عِندَ رَبِّكَ ثَوَابًا وَخَيْرٌ أَمَلاً((15).

 

يعني: (و اما اعمال شايسته اي که نتائج آنها جاودانه است, بهترين پاداش را در پيشگاه پروردگارت دارد, و بهترين اميد و آرزو است).

 

9ـ از فضايل چهار کلمه اينست که آنها در اطراف عرش خداوند متعال حلقه زده با صدائي همچو زنبور عسل گويندة خود را ياد مي کنند , در مسند احمد و سنن ابن ماجه , و مستدرک حاکم از نعمان بن بشير رضي الله عنهما روايت شده که آنحضرت صلي الله عليه وسلم فرمودند: (همانا آنچه از جلال و عظمت خداوند ذکر  مي کنيد, تسبيح (سبحان الله) وتکبير    (الله اکبر) و تهليل (لا اله إلاّ الله) وتحميد (الحمد لله) است که در اطراف عرش رحمن حلقه زده صدائي همچو زنبور عسل دارند که از گويندة خود ياد مي کنند, آيا کسي از شما دوست ندارد تا هميشه از وي با گفتن اين کلمات در نزد خداوند ياد آوري شود, يا کسي اورا در نزد خداوند ياد کند؟).

 

بوصيري در زوائد سنن ابن ماجه گفت:  سند اين حديث صحيح ورجال آن همه ثقه اند, و حاکم نيز آنرا صحيح گفته است (16).

 

اين حديث شريف بيانگر فضيلت چهار کلمه است که اطراف عرش رحمن را پر نموده باصدائي همچو زنبور عسل, از گوينده و ذکرکنندة خود ياد مي کنند, اين بهترين   بهره اي براي ذکر کنندة چهار کلمه است که براي هميشه در عالم بالا و مقام عالي قدر از وي ياد ميشود. چنانکه در متن حديث گذشت: (آيا کسي از شما دوست ندارد تا کسي اورا ياد کند يا هميشه از وي با گفتن اين کلمات, ياد شود؟!).

 

10ـ و از فضايل چهار کلمه اينست که پيغمبر خدا صلي الله عليه وسلم  به امتش آگاهي داده است آنها در ترازوي اعمال گران است, نسائي در عمل يوم وليله و ابن حبان در صحيحش, و حاکم و ديگران از ابي سلمه رضي الله عنه روايت نموده اند که گفت: من از رسول الله صلي الله عليه وسلم شنيدم که فرمود: (به به, ـ و اشاره با پنج انگشت دستشان نمود ــ چقدر اين کلمات در ترازوي اعمال گران است!! سبحان الله، والحمد لله, ولا اله إلاّ الله والله اکبر, و مرد مسلمانيکه فرزند صالحش بميرد و پاداش آنرا از خداوند بخواهد)). حاکم اين حديث را صحيح گفت و ذهبي با او موافق است (17).

 

 و اين حديث شاهدي ديگر از ثوبان رضي الله عنه دارد که بزار آنرا در مسندش ذکر کرده اضافه نمود: سندش حسن است (18). (به به) کلمه اي است که در وقت تعجب و بيان فضيلت چيزي گفته ميشود.

 

11ـ از فضايل کلمه چهار گانه اينست که براي بنده با گفتن هر کلمة آن صدقه است, امام مسلم در صحيح خوداز ابوذر رضي الله عنه روايت مي کند که عده اي از صحابةپيغمبر خدا صلي الله عليه وسلم گفتند: يارسول الله! پاداش را ثروتمندان بردند, مثل ما نماز گزارده و روزه مي گيرند و آنچه از مالشان از حاجت شان افزون باشد آنرا صدقه مي دهند. فرمودند: آيا خداوند براي شما چيزي نداده که آنرا صدقه دهيد؟ همانا در هر تسبيح  (سبحان الله) گفتن صدقه است و هر تکبير(الله اکبر) گفتن صدقه است و هر حمد (الحمد لله) گفتن صدقه است و هر تهليل ( لا اله إلاّ الله) گفتن صدقه است, امر به کارهاي خوب صدقه است و نهي کردن از کارهاي بد صدقه است و در همبستري با همسر صدقه است, گفتند: يارسول الله! يکي از ما شهوت خود را بر آورده ميسازد در آن اجر و مزد است؟ فرمودند: آيا اگر آن را در حرام بنهد بروي گناه نيست؟ همچنان اگر آنرا در حلال بنهد براي او اجر است) ( 19).

 

فقرا گمان کردند که صدقه تنها در مال و ثروت است و آنان از اينکار عاجز اند, ولي پيغمبر خدا صلي الله عليه وسلم  به آنها خبر داد که عملي کردن همه کارهاي نيک و خوب صدقه است ودر ابتداي همة آنها گفتن چهار کلمه است: (سبحان الله, والحمد لله, ولا اله إلاّ الله, والله اکبر).

 

12ـ از فضايل چهار کلمه اينست: کسيکه قرآن کريم را درست خوانده نميتواند, رسول الله صلي الله عليه وسلم گفتن چهار کلمه را تلافي نخواندن قرآن براي چنين اشخاص قرار داده است. ابوداود, نسائي، دارقطني و ديگران از ابن ابي أوفي رضي الله عنهما روايت نموده اند که شخصي نزد رسول الله صلي الله عليه وسلم آمد و گفت: يا رسول الله من نميتوانم قرآن کريم را بيآموزم پس بمن چيزي بياموز تا تلافي آن شود. رسول الله صلي الله عليه وسلم فرمود: (بگو: (سبحان الله, والحمد لله, ولا اله إلاّ الله والله اکبر ولا حول ولا قوة إلا بالله) مرد باديه نشين دو دست خودرا جمع کرده گفت: اين براي پروردگار من است پس براي من چه؟ فرمودند: (بگو: اللهم اغفرلي وارحمني وعافني وارزقني واهدني) يعني: (بارخدايا مرا بيامرز و بر من رحم کن و عافيتم ده, و روزيم عطاکن و هدايتم نما) مرد باديه نشين اين کلمات را شنيده کف دست خو د را جمع کرد, سپس پيغمبر صلي الله عليه وسلم فرمود: (اين مرد دو دست خود را از خير پر کرد) (20).

 

محدث ابو طيب عظيم آبادي در تعليقش بر سنن دارقطني گفت: سند اين حديث صحيح است. و الباني رحمه الله گفت: سندش حسن است (21).

 

اين بود مجموعة از رواياتيکه در بارة چهارکلمه روايت شده است, پس هرکه آنرا به تعمق و تدبر بخواند, خواهد دانست که اين چهار کلمه براي مرد مؤمن چقدر سودمند ومفيد بوده از مرتبةعالي و گران مايه برخوردار است چنانکه بعضي از علما فرموده اند که همه اسماي خداوند زير اين چهار کلمه مندرج است, مثلاً آنعده نام هاي که به پاکي و تنزيه خداوند دلالت مي کند مانند قدوس و سلام, زير کلمة سبحان الله داخل است.

 

و کلمة الحمد لله مشتمل بر اثبات کمال در اسما و صفات خداوند تعالي است و کلمة الله اکبر بزرگي و عظمت خداوند را بيان مي کند و هيچ کسي ثناوصفت خداوند را شمرده نميتواند, پس ذاتيکه داراي چنين صفاتي باشد بدون شک معبود برحق است و همه معبودات ديگر باطلند (22).

 

پس ميتوان گفت: سبحان الله (تسبيح) هر صفتي را که لائق جاه و عظمت خداوند نيست نفي مي کند, والحمد لله (تحميد) انواع کمال در اسما و صفات و افعال خداوند را ثابت مي سازد, ولا اله إلاّ الله (تهليل) يگانه پرستي و اخلاص در عبادت خداوند وبيزاري از شرک را  بيان مي کند و (الله اکبر) (تکبير) بزرگي و عظمت خداوند را بيان مي کند وهيچ چيزي بزرگتر از خداوند وجود ندارد.

 

برادرم! حالا دانستي که چهار کلمه چقدر پر عظمت است وچه اجر و پاداش بزرگي در نزد خداوند براي گويندة آن است, از خداوند متعال خواهانيم تا همة ما را توفيق داده آنرا ورد زبان مان گرداند, و ما را در زمرة مردماني شامل گرداند که هميشه زبانهاي شان به ذکر خداوند تر است.

 

وبالله التوفيق

وصلي الله علي نبينا محمد وعلي آله وصحبه أجمعين.

نظرات شما عزیزان:

برچسب‌ها: السجده ذکر اربعه سبحان الله الحمد لله لا إله إلا الله الله أكبر